Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin akademik, sosyal ve fiziksel potansiyellerini en üst düzeye çıkarmak için tasarlanmış, bireysel farklılıklarına ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş bir eğitim planıdır. BEP, öğrencinin mevcut performans düzeyine dayalı olarak hazırlanır ve belirli hedefler doğrultusunda düzenli olarak gözden geçirilir.
Öğrencinin eğitim sürecine katkıda bulunan tüm paydaşları kapsar: veli, özel eğitim öğretmeni, sınıf öğretmeni, rehber öğretmen, okul yöneticisi ve gerekirse fizyoterapist, dil-konuşma terapisti gibi uzmanlar. Ekibin temel amacı, öğrencinin ihtiyaçlarını belirlemek, uygun hedefler koymak ve BEP’in uygulanmasını koordine etmektir.
BEP ekibinin düzenli aralıklarla bir araya geldiği, öğrencinin gelişimini değerlendirdiği, ihtiyaçlarını analiz ettiği ve BEP’i güncellediği toplantılardır. Genellikle eğitim-öğretim yılı başında ve sonunda yapılır; gerektiğinde ek toplantılar düzenlenebilir.
BEP’te bir yıl gibi geniş bir zaman diliminde öğrencinin ulaşması beklenen temel hedeflerdir. Örneğin, "Okuma-yazma becerilerini geliştirme" veya "Sosyal iletişim kurma" gibi genel amaçlar içerir.
Uzun dönemli amaçlara ulaşmak için oluşturulan, birkaç hafta veya ay gibi daha kısa sürede tamamlanabilen spesifik hedeflerdir. Örneğin, "10 kelimelik bir listeyi doğru okuma" gibi ölçülebilir adımlardır.
Öğrencinin mevcut performans düzeyinin (mevcut bilgi, beceri ve davranışları) belirlenmesiyle başlar. Ardından uzun ve kısa dönemli hedefler tanımlanır, uygun öğretim yöntemleri ve materyalleri seçilir, değerlendirme kriterleri oluşturulur ve süreç düzenli olarak izlenir.
Öğrencinin BEP hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını ölçmek için kullanılan araçlar ve yöntemlerdir. Örneğin, gözlem formları, testler, performans görevleri veya başarı yüzdeleri gibi ölçütler içerir.
Öğrencinin ilerlemesine veya değişen ihtiyaçlarına göre BEP’in gözden geçirilip güncellenmesi sürecidir. Bu, genellikle dönem sonlarında veya önemli bir gelişme olduğunda yapılır.
Fiziksel, zihinsel, duygusal veya sosyal engelleri nedeniyle yaşıtlarından farklılaşan bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için geliştirilen özel bir eğitim türüdür. Amaç, bireyin bağımsız yaşama becerilerini geliştirmek ve toplumsal katılımını artırmaktır.
Bireyin standart müfredatla veya genel eğitim yöntemleriyle yeterli öğrenme başarısı gösterememesi durumudur. Bu gereksinim, öğrenme güçlüğü, otizm, görme kaybı gibi farklı nedenlerden kaynaklanabilir.
Özel gereksinimli bireylerle birebir veya grup halinde çalışan, onların eğitimini planlayan ve uygulayan uzmandır. BEP’in hazırlanmasında ve uygulanmasında kilit rol oynar.
Özel gereksinimli bireylerin akademik (ör. okuma-yazma), sosyal (ör. iletişim becerileri) veya fiziksel (ör. motor beceriler) alanlarda gelişimini desteklemek için sunulan ek hizmetlerdir. Bu eğitim, bireyin ihtiyacına göre okul içinde veya dışında verilebilir.
Özel gereksinimli öğrencilerin duygusal ve sosyal gelişimlerini destekleyen, ailelere rehberlik eden ve BEP ekibinde yer alan uzmandır. Davranış problemleri veya uyum zorluklarında müdahale eder.
Özel eğitimin hedef aldığı farklılıklar: fiziksel engeller (ör. işitme kaybı), zihinsel engeller (ör. zihinsel gerilik), duygusal/bozukluklar (ör. otizm), öğrenme güçlükleri (ör. disleksi) ve çoklu engeller (birden fazla engelin birleşimi).
Özel gereksinimli bireylere yönelik tam zamanlı eğitim veren rehabilitasyon merkezleri, özel okullar veya destek birimleridir. Genellikle yoğun bireysel eğitim sunar.
Özel gereksinimli bireylerin, yaşıtlarıyla birlikte genel eğitim ortamlarında öğrenim görmesini sağlayan bir yaklaşımdır. Amaç, bireyin sosyal ve akademik entegrasyonunu desteklemektir.
Özel gereksinimli bireyin günün belirli saatlerinde genel eğitim sınıfında, kalan zamanlarda ise özel bir birimde (ör. destek eğitim odası) eğitim almasıdır. Bu model, bireyin ihtiyacına göre uyarlanır.
Özel gereksinimli bireyin tüm gün boyunca genel eğitim sınıfında yaşıtlarıyla öğrenim görmesidir. Gerektiğinde ek destek (ör. yardımcı öğretmen) sağlanır.
Genel eğitim sınıfında özel gereksinimli öğrencilerin öğrenme sürecine katılımını kolaylaştıran öğretmendir. Uyarlamalar yapar ve BEP’in uygulanmasına destek olur.
Kaynaştırma öğrencilerinin müfredata erişimini sağlamak için yapılan düzenlemelerdir. Örneğin, sınavlarda ek süre verilmesi, görsel materyal kullanımı veya ödevlerin basitleştirilmesi gibi.
Kaynaştırma eğitimiyle özel gereksinimli bireyin yaşıtlarıyla arkadaşlık kurması, grup etkinliklerine katılması ve toplumsal roller üstlenmesidir.
Kaynaştırma öğrencilerinin genel eğitimde başarılı olabilmesi için sunulan ek hizmetlerdir. Bunlar, bireysel dersler, terapiler (dil-konuşma, fizyoterapi) veya rehberlik hizmetlerini içerebilir.
Kaynaştırma eğitimi alan özel gereksinimli öğrenciler için okul bünyesinde oluşturulan özel bir birimdir. Burada, bireysel veya küçük grup halinde ek eğitim verilir. Amaç, öğrencinin genel müfredata uyumunu güçlendirmektir.
Destek eğitim odasında uygulanan, öğrencinin BEP’ine uygun olarak hazırlanan özel bir eğitim planıdır. Genellikle haftalık ders saatleri ve hedefler içerir.
Bu odadan yararlanmak için öğrencinin özel eğitim gereksiniminin resmi bir raporla belgelenmesi ve BEP’inin hazırlanmış olması gerekir. Ayrıca, okul yönetiminin onayı gereklidir.
Okula devam edemeyecek kadar ağır engeli veya sağlık sorunu olan bireylere, ev ortamında sunulan özel eğitim hizmetidir. Genellikle Milli Eğitim Bakanlığı tarafından koordine edilir.
Evde eğitime hak kazanmak için bireyin sağlık durumunun okula gitmesini engellediği bir sağlık kurulu raporuyla belgelenmesi gerekir. Ayrıca, en az %50 engel oranına sahip olma gibi kriterler aranabilir. Eğitim, haftada belirli saatlerle sınırlıdır (ör. 8-12 saat).
Evde eğitim hizmetini bireyin evine giderek sunan, genellikle özel eğitim alanında uzmanlaşmış öğretmendir. BEP’i uygular ve aileyle iş birliği yapar.
Öğrencinin durumunun değerlendirilmesiyle başlar. Ardından BEP hazırlanır, öğretmen atanır ve haftalık ders programı oluşturulur. Süreç, düzenli raporlarla izlenir.
Bireyin okuma (disleksi), yazma (disgrafi) veya matematik (diskalkuli) gibi alanlarda yaşıtlarına göre belirgin zorluk çekmesidir. Zihinsel bir engel değil, özel bir öğrenme farklılığıdır.
Özel gereksinimli bireylerde görülen saldırganlık, içe kapanma veya uyum sağlayamama gibi davranışlardır. Bu sorunlar, BEP’te özel hedefler ve stratejilerle ele alınır.
Özel gereksinimli bireyin duygularını ifade edememesi, arkadaşlık kurmakta zorlanması veya kaygı gibi durumlarıdır. Rehberlik ve destek eğitimle çözülmeye çalışılır.
Konuşma bozuklukları (ör. kekemelik), dil gelişim geriliği veya sosyal iletişim eksikliği gibi sorunlardır. Dil ve konuşma terapisiyle desteklenir.
Bireyin hareket kabiliyetinin kısıtlı olması (ör. serebral palsi) veya ince motor becerilerde (ör. kalem tutma) zorluk çekmesidir. Fizyoterapi ve uyarlamalarla ele alınır.
Dikkati sürdürememe, impulsivite ve/veya yaşa uygun olmayan hiperaktiviteyle karakterize bir durumdur. BEP’te davranış yönetimi ve yapılandırılmış ortamlarla desteklenir.